ANASINIFI EKİM AYI VELİ BÜLTENİ

Okul Öncesi Dönem Çocuğun Gelişim Özellikleri

3-6 YAŞ DÖNEMİNİN GELİŞİM ÖZELLİKLERİ VE UYGUN ANNE BABA TUTUMLARI:

3 yaşını dolduran çocuklar hem fiziksel hem de zihinsel özellikleri bakımından oldukça gelişmiş durumdadır. Hareket koordinasyonları çok artmıştır. El becerileri oldukça gelişmiştir. Kalem kullanmaya

, çizgiler çizmeye başlarlar. Dış dünyaya ve olgulara ilişkin sorular sorarlar ve çok meraklıdırlar. Sosyal anlamda çok gelişmiştirler. Başka çocuklarla bir arada olmaktan keyif duyarlar. Benmerkezcilik daha da azalmış olduğu için grup oyunlarında daha az sorun yaşarlar. Onlarla birlikte olmak için zaman zaman onların isteklerine de cevap vermesi gerektiğini öğrenir. Özellikle bu dönemde çocuk çevresindeki yetişkinlerin sorun çözme biçimlerini taklit eder. Yani bir problem çıktığında anne ve babası agresif davranıyorsa çocuk da benzer durumlarda agresif davranmayı öğrenir.

Anne-babaların özellikle bu dönemde çocuğun sosyal yönünü geliştirecek bir tavır içinde olmaları önemlidir. Ayrıca zihinsel gelişimi için çocukların sorularına uygun ve doğru yanıtlar bulmaları, öğrenme isteklerinin kırılmaması açısından önem taşımaktadır. Ayrıca çocuklar bu dönemde çok hareketlenirler ve tehlikelere maruz kalma olasılıkları artar. Kazaların en fazla rastlandığı yaş 4 yaş civarıdır. Bu nedenle de anne babaların çok dikkatli olmaları gerekmektedir. Burada çocuğu hem korumak hem de birçok şeyi denemesine fırsat vermek oldukça zor bir ayardır. Genellikle çocuğun güvenliği ön planda tutulmalıdır. Oysa çocuğun yaşam deneyimiyle öğreneceği şeylerin de hem zihinsel, hem fiziksel hem de duygusal gelişim açısından önemi çok büyüktür.

5 yaşına gelen çocuklar artık yetişkine çok daha az ihtiyaç duyar hale gelmişlerdir. Bu dönemde anne-babanın görevi çocuğun tüm yetenek ve ilgilerinin gelişmesine fırsat vermek ve onun otonomisini tamamıyla destekleyerek yaşına uygun sorumluluklar almasını sağlamaktır. Bu nedenle giyinme, temizlik vb. gibi kendi öz bakımının neredeyse tamamını kendi karşılamalı ve oda toplamak, eşya yerleştirmek, yemeğin hazırlanmasına-toplanmasına yardım vb. gibi evde bazı görevleri olmalıdır. Bu çocuğun kendine güvenmesi, değerli ve önemli hissetmesi açısından çok önem taşımaktadır.

Bu yaş korkuların sıkça görüldüğü bir yaştır. Bu korkularını tanımlamakta güçlükler yaşar. Bu durumda çocuğu dinlemek, korkusunun nedenini anlamaya çalışmak ve sakinleştirmek gerekmektedir.

Bu dönem de çocukların ilgilerinde de artış olur. Kitaplar, resim, müzik, doğa daha fazla ilgilerini çekmeye başlar ve birçok şeyi keşfetmek için deneyler yapmak isterler. Meraklarını gidermelerine olanak veren deneyimler sunmak ve resim malzemeleri almak, değişik müzik aletleriyle tanışmasına fırsat vermek gerekmektedir. Bu dönemde çocukların bazı öz

6 yaş, çocuğun bebeksi özelliklerinden neredeyse tamamen kurtulup mantıklı ve realist olmaya başladığı bir dönemdir. Bu dönemde çocuk anne-babasının birçok duygu ve düşüncesini paylaşabilecek ve onlarla fikir alışverişinde bulunabilecek olgunluktadır. Hem anne-babasıyla arkadaş olabilir ama bir yandan da disipline ve kontrole ihtiyaç duyar. Sorumluluk alabilir. Evdeki ve okuldaki kurallara uyabilir. Kendini tanıma ve kanıtlama ihtiyacındadır. Bu nedenle başardığı ve çabaladığı konularda onu desteklemek ve ödüllendirmek olumlu yönlerini pekiştirmek açısından önem taşır. Arkadaşlık çok önemlidir. Sık sık yaşıtlarıyla birlikte olmak ister. Değişik sosyal ortamlara ihtiyaç duyar.

ÇOCUĞA EMPATİ KURMAYI ÖĞRETMEK

Çocuklarımıza Nasıl Yardımcı Olabiliriz?
• Öncelikli olarak çocuğumuza örnek olmak çok önemlidir. Kendi ilişkilerimizde başkalarına empati kurabildiğimizi çocuğunuza gösterip örnek olun.
• Başkalarının neler hissettiğini onun görmesine de yardımcı olun. “Ağabeyinin elinden arabasını aldığın için sana kızdı. Şimdi arabasını geri ver ve sana başka bir araba seçelim.” gibi.
• Kızmak, ağlamak, gülmek, sinirlenmek, somurtmak gibi farklı duygu ve ifadeleri gösterin. Beraber deneyin ve bol bol hikayeler okuyarak zenginleştirin.
• Zor durumda olan bir arkadaşına yardım için onu teşvik edin.
• Çocuğun bir başkasına zarar verdiği durumlarda, bunun neden yanlış olduğunu açıklayın ve bunu düzeltmek için neler yapabileceğine dair fikirler verin.
• Arkadaşlarıyla yaşadığı sorunları daha sonra sizinle oyun oynarken konu edin. Aynı olayı rol değiştirerek ne hissettiğini anlattırın ve fark etmesini sağlayın.
• Yolda yürürken ağlayan bir çocuğu gördüğünüzde, çocuğunuza “sence o çocuk neden ağlıyor olabilir?” ya da kaşlarını çatmış oturan bir çocuğa “sence o çocuk neden kaşlarını çatmış olabilir?” gibi sorular yönelterek başkalarının duyguları, hisleri hakkında düşünmesini sağlayabilirsiniz.
Ve bunları yapan çocuğumuza teşvik edici, motive edici sözlerimizle katkıda bulunmayı da unutmayalım.
Her zaman işler bu kadar yolunda gitmeyebilir. Çocukların da empatik olamayacağı anlarla karşı karşıya kalabilirsiniz. Çocuk zor hislerinin üstesinden gelmeye çalışırken başkalarına empati duymasını beklememeliyiz. Örneğin, çocuk sinirli, kızgın ya da hayal kırıklığına uğradığında kendi duygularını işlemeye çalışır. Böyle bir anda başkasına empatik olmasını beklememiz gerçekçi olmaz. Dolayısıyla aile çocuğun kendi hislerini çözümleyene, kendini rahatlatana kadar beklemesi en iyisi olacaktır.
Çocuklara empatik olmayı öğretmenin karşılığı oldukça büyüktür. Empati kurabilen çocuklar saldırganlığa daha az eğilim gösteren, paylaşmak ve yardımlaşmak gibi sosyal davranışlara çok daha yatkın olurlar. Böylece erken yaşta edindiği bu ekilmiş tohumlar ileriki yaşlarında hem çevresinde çok sevilen hem de okulunda daha başarılı bir çocuk olarak meyvesini vermiş olur. Anne ve babalara da bu keyfin tadını çıkartmak düşer.

ÇOCUKTA ÖZGÜVEN VE SORUMLULUK

Özgüven, bir çocuğun kendisine yönelik iyi duygular geliştirmesi sonucu kendisini iyi hissetmesi demektir. Başka bir deyişle kendisi olmaktan memnun olması ve bunun sonucu kendisi ve çevresiyle barışık olması demektir.

Kendine güven gösterilen çocuğun güveni gelişir. Üstelik kendine bağlanan umutları pekiştirmek, verilen olanakları değerlendirmek için güç ve çaba harcar. Bu nedenle, çocuklarla konuşurken kendilerine güvendiğimizi, onların seçiminin bizim için değerli olduğunu inandırıcı olarak belirtmeliyiz.

Çocuklarımızda özgüveni geliştirmek için;

• Çocuğumuz bizden bir istekte bulunuyorsa ve bu istek kabul edilebilir bir şeyse, kısaca “evet” demek yerine, onun bir seçim özgürlüğü olduğunu vurgulayan sözlerle yanıt verebiliriz;

• Eğer sen istiyorsan!
• Eğer gerçekten istiyorsan!
• Buna sen karar ver!
• Bu senin seçimine bağlı !
• Senin vereceğin karar benim için de geçerlidir!
• Var olmalarının sizin için ne kadar önemli olduğunu onlara gösterin.
• Kendilerine olan özgüvenlerinde sarsıntı gördüğümüz an harekete geçin.
• Çocuğunuzun gerçek özgüveni sağlamasında yardımcı olun.
• Çocuğunuza kendisine has yeteneklerini ortaya çıkartmasında yardımcı olun.
• Yaptıkları ve ilgilendikleri şeylerin sizin için ne kadar önemli ve değerli olduğunu gösterin.
• Evinizde herkesin birbirine güveneceği bir ortam oluşturun.
• Çocuğunuza kendi davranışlarınızla örnek olduğunuzu unutmayın.
• Beklentileriniz çocuğunuzun seviyesinde olsun, onu aşacak beklentilerden kaçının.
• Özgüven, özgür ve demokratik aile ortamlarında, olayların nedenlerini açıklayan anne ve baba yaklaşımıyla gelişebilir. Baskıcı ortamda, uyguladıkları kuralların nedenlerini çocuklarına açıklama gereği duymayan ailelerde, yeterince gelişmez.

SORUMLULUK

• Sorumluluk, başkalarının haklarına saygı göstermek ve kendi davranışlarının sonuçlarını kabul etmektir.
• Çocuğa sorumluluk vermek, kişilik gelişimine pozitif yönde etkileyen ve hızlandıran bir unsurdur.

• Uygun dozda (yaşına, cinsiyetine, fizik gücüne uygun) yüklenen sorumluluk;

• Çocuğun kendine güvenini arttırır,
• Paylaşma ve başarma duygularını tatmin eder,
• İnisiyatif koyma, çevresini ve kendini organize ve kontrol etme becerilerini geliştirir.

ÖNERİLER

• Çocuğa kendine yetmeyi ve kendi kendini yönetmeyi öğretin. Öyle bir özgür ortam hazırlayın ki, ayakları üzerinde durmayı, kendi kanatlarıyla uçmayı öğrenebilsin.
• Çocuğa yaşına ve gelişim düzeyine uygun görev ve sorumluluklar verin.
• Çocuğun seçim yapmasına izin verin.
• Sorumluluk alma konusunda çocuğun gösterdiği çabalara saygı duyun.
• Onu görev ve sorumluluklarıyla baş başa bırakın.
• Onun adına düşünmek yerine, kendi başına düşünmesini sağlayın. Sorununu çözmek yerine, kendi sorununu çözmesine fırsat vermeniz, çocuğunuzun sorumluluk duygusunu geliştirecektir.
• Çocuğunuza sevildiğini, istendiğini ve sizin için önemli olduğunu hissettirin.
• Çocuğunuza iyi davranmanız ve yumuşak bir sesle konuşun.
• Çocuğunuzun deneyim ve girişimlerindeki yanlış sorunları kırıcı biçimde eleştirmeyin.
• Evde net kurallarınız olsun ve bunlar duruma, olaylara ve sizin içinde bulunduğunuz psikolojik duruma göre değişmesin.

ÇOCUKLA İLETİŞİM

• İyi iletişim kurmanın en iyi yolu çocuğunuzu “DİNLEMEKTİR”
• Onu dinlerken basit tekrarlar yaparak onu anladığınız ve duyduğunuz mesajını vermeyi unutmayın!
• Çocuğun sizin dışınızda bir varlık olduğunu kabul edin, çünkü onun duygu, düşünce ve beğenileri sizden çok daha farklı bunu hiç aklınızdan çıkarmayın
• Tutarlı davranın
• Çocuğunuza iltifat edin
• Eleştirinin dozunu iyi ayarlayın sakın ona hakaret etmeyin
• Kardeşleriyle ya da arkadaşlarıyla hiçbir zaman kıyaslamayın
• Ona kaliteli zaman ayırın
• Kendinizi sıkça onun yerine koyun Onu çok daha iyi anlarsınız

UNUTMAYIN ANLAŞILMAK VE SEVİLMEK HER YAŞTA ÖNEMLİDİR!

                                    Sevda DÜZLÜ ÖZ

                Çaycuma Koleji Rehber Öğretmeni